RSS

RSS RDF Site Summary-ren siglak dira, eta baita ere Rich Site Summary eta Really Simple Syndication-enak.  Web-aren edukia sindikatzeko eta elkarbanatzeko erabiltzen den XML-aren formatoa da. Honek nabigatzaile gabe edukiak banatzea ahalbidetzen du, eduki hauek irakurtzeko diseinatutako software baten bitartez. Nabigatzaile nagusien azken bertsioek softwarerik gabe irakurri dezakete. Sarritan eguneratzen diren lekuentzako garatuta dago, eta beste web orrialde edo programetan erabil daiteke informazioa honi esker.

Web iturriaren lehen formatoa izan zen eta ohikoena izaten jarraitzen du. Formato hain popularra izanik web iturriei buruz hitz egiterakoan RSS deitzen zaie modu okerrean.

RSS-ri esker bakoitzari gehien interesatzen zaizkion web orrialdeen informazio eguneratua leku berean eduki daiteke.

Iturriak:

* Wikipedia, la enciclopedia libre. 2010eko uztailaren 12a, 10:09. Web orrialdea:

http://es.wikipedia.org/wiki/RSS

* http://www.rss.nom.es/

RDF

RDF Resource Description Framework-ren siglak dira. World Wide Web-aren barruko metadatoentzako framework bat da, World Wide Web Consortium-ak garatua 1997an.

XML-ren DTD (dokumentu motaren definizioa) da, web-edukien definiziaren elkarlanarentzako marko estandarra ematen duena.

RDF beste herramienta batzuekin (RDF Schema, OWL) konbinatzean web orriek esanahia edukitzea ahalbidetzen du, eta Web semantikoaren teknologia esentzialetako bat da.

1997an sortu zenean ber aktibitatea industria munduan garrantzitsuak ziren pertsonek defendatzen zuten. World Wide Web Consortium-aren beste proiektu batzuen lan kolektiboetaz elikatzen da, eta komunitate bibliotekarioaz ere bai.

Iturriak:

* wikipedia, la enciclopedia libre. 2010eko uztailaren 12a, 8:24. Web orrialdea:

http://es.wikipedia.org/wiki/Resource_Description_Framework

* http://www.bib.uc3m.es/~mendez/publicaciones/7jc99/rdf.htm

XML

XML Extensible Markup Language-ren siglak dira. Wold Wide Web Consortium-ak diseinatutako etiketen metalengoai zabalgarria da. SGML-aren sinpplifikazio eta aldagarri bat da eta lengoai esfezifikoen gramatika definitzea ahalbidetzen du. Hauen definiziorako erabiltzen dituzten lengoaietariko batzuk XHTML, SVG eta MathML dira.

Plataforma ezberdinen arteko informazio estrukturalaren elkartrukaketa gidatzen du. Datu baseetan, testu editoreetan, kalkulu orrietan eta ia edonon aplika daiteke. Gaur egun paper garrantzitsua betetzen du, globalizazioa eta sistemen arteko bateratasuna bilatzen direlarik honek informazioa errazki eta modu fidagarrian elkarbanatzea ahalbidetzen baitu.

Zabalgarria izateak etiketa berriak gehitu ahal izatea esan nahi du, arazorik gabe erabiltzen jarraitu ahal izateko.

XML-ren aztertzailea osagai estandarra da, XML-ren lengoai guztientzako balio duena. Honek eskuragarri dagoen edozein aztertzaile erabiltzea ahalbidetzen du. Modu honetan bug-ak ekiditzen dira eta aplikazioen garapena azkartzen da.

Iturriak:

* Wikipedia, la enciclopedia libre. 2010eko uztailaren 12a, 7:48. Web orrialdea:

http://es.wikipedia.org/wiki/Extensible_Markup_Language

* desarrolloweb.com. 2010eko uztailaren 12a, 7:48. Web orrialdea:

http://www.desarrolloweb.com/articulos/449.php

HTML

HTML siglek HyperText Markup Language, hau da, Hipertestuaren markaketa lengoaia. 1986an asmatu zuen Tim Beers-Lee-k fisiko-nuklearrak, Hipertestu kontzeptua eta SGML batuz. Web orrialdeak egiteko erabiltzen den markaketa lengoai erabiliena da. SGML-aren aplikazio bat da Estruktura eta testu formako edukia definitzeko erabiltzen da, baita irudiekin edo bestelako objektuekin testua apaintzeko ere. Dokumentu baten itxura ere defini dezake, eta Script bat (Javascript adibidez), zeina web nabigatzaileen jarreran eta beste HTML prozesadore batzuetan eragin dezakeen. HTML etiketa modura idazten da, “<, >” artean.

HTML-rekin lan egiten prozesadore bat behar da Windows-ek, UNIX-ek edo MS Office-k eskatzen duena bezalakoa. Etiketen multzoa “.htm” edo “.html” amaierarekin gorde behar dira. Dokumentu hauek interneteko weben bisoreen bitartez ikus daitezke.

Iturriak:

* Wikipedia, la enciclopedia libre. 2010eko uztailaren 10a, 17:17. Web orrialdea:

http://es.wikipedia.org/wiki/HTML

* Monografias. com. 2010eko uztailaren 10a, 17:17. Web orrialdea:

http://www.monografias.com/trabajos7/html/html.shtml

SGML

SGML “Standard Generalized Markup Language”-ren siglak dira, hau da, markatutako lengoai orokortua. Estandarren Nazioareko Erakundeak lengoai hau arautu zuen 1986an. Dokumentuen etiketatze- eta organizazio-sistema batean datza. SGML-k dokumentu baten estruktura bere zatien erlazio logikoaren arabera definitua izatea ahalbidetzen du. SGML dokumentuen esktruktura DTD-k (Document Type Definition) baliotu dezake.

SGML dokumentuek ez dute pantailan edo paperean haien errepresentazioari buruzko ezer adierazten. Aurkezpen-programa batek  lotu behar du dokumentua estilo informazioarekin kopia bat lortzeko.SGML-aren usuarioen zati handi bat dokumentuen publikaketaren industria da.

Iturriak:

* Wikipedia, la enciclopedia libre. 2010eko uztailaren 9a, 17:34. Web orrialdea:

http://es.wikipedia.org/wiki/SGML

* Uniovi. 2010eko uztailaren 9a, 17:35. Web orrialdea:

http://www.google.es/search?q=sgml&hl=es&client=firefox-a&rls=org.mozilla:es-ES:official&ei=OD83TOCpJKOjsQbE163vBg&start=0&sa=N

BibTeX

Erreferentzia-zerrendei formatoa emateko tresna da eta sarritan LaTex sistemarekin erabiltzen da. Oren Patashnik-ek eta Leslie Lamport-ek sortu zuten 1985ean. Aipamen bibliografikoak egitea errazten du informazio bibliografikoa eta informazioaren aurkezpena bananduz.

BibTeX-ak elementu bibliografikoen zerrendak definitzeko estiloarekin zerikusirik ez duen formatoa erabiltzen du. Artxibo hauek normalean “.bib” amaiera dute eta hauek motatan bananduta daude:  article, book, booklet, conference, inbook, incollection, inproceedings, manual, mastersthesis, misc, phdthesis, proceedings, techreport, unpublished.

“.bst” amaiera ohikoa da BibTeX-an. Artxibo hauek programazio-lengoai errazean daude idatziak, eta idazkera honek item bibliografikoak nola formateatu behar diren deskribatzen du.  Hauek formateatzerakoan TeX edo LaTeX-erako formateo-komandoak sortzen ditu. HTML-rakoak ere sortu ditzake.

Iturriak:

*Wikipedia, la enciclopedia libre. 2010eko uztailaren 9a, 16:03. Web orrialdea:

http://es.wikipedia.org/wiki/BibTeX

TeX

Donald E. Knuth-ek 1978an diseinatutako tipografia-sistema bat da eta matematikoen, fisikoen eta informatikoen artean oso ezaguna da. Formula matematikoak konposatzeko formarik onena bezala ikusita dago, baina bereziki LaTeX forman beste konposaketa batzuetarako erabil daiteke. Wikipedian adierazpen matematikoak konposatzeko ere erabiltzen da.

TeX sistemaren aginduak “/” batekin hasten dira eta bere argumentuak “{}”-en bitartez adierazten dira. TeX-en propietateak aldakorrak dira, beraz TeX-aren sarrerak TeX-aren bitartez soilik aztertu daitezke. Makroetan eta oinarrizko aginduetan oinarritutako lengoaia da eta formatoak automatikoki sortu daitezen egiten den markaketa logikoa baimentzen du. Agindu asko martxan ordezkatzen dira oinarrizko aginduak geratu arte, eta hauek betetzen dira.

TeX-ak liburu baten sortzean prozesu guztia egiten du, autorearen idazkeratik, formatoaren betebeharretik aske, konposaketatik igarota inposaketara arte.

Tex-ak hainbat formato ditu, eta hauek dira garatuenak:

* Plain. Knuth-ek berak elementu minimoekin lortu daitekeena erakusteko diseinatua. Ez da eguneroko lana egiteko modukoa, baina halere askok erabiltzen dute.

* LaTeX. Leslie Lamport-ek eguneroko lanerako sistema egokiago bat bezala garatua. Formatorik ezagunena eta erabiliena da. Paketeen bitartez handitu daiteke.

* ConTeXt. Hans Hagenek orain dela gutxi garatua. Ez dauka LaTeX-ek bezain beste aukera, baina eduki orokorreko publikazioentzako sistema egokiago bat eskaintzen du.

Iturriak:

* Wikipedia, la enciclopedia libre. 2010eko uztailaren 9a, 13:34. Web orrialdea:

http://es.wikipedia.org/wiki/TeX

* CervanTeX. 2010eko uztailaren 9a, 13:35. Web orrialdea:

http://w3.mecanica.upm.es/cervantex/queestex

Tim Berners-Lee

Tim Berners-Lee web-aren aitatzat hartzen da. 1955eko ekainaren 8an jaio zen Londresen, Fisikan lizentziatu zen Oxford-eko Unibertsitatean.

Bere ikerketei buruzko informazioa zabaldu eta elkarbanatzeko beharraren aurrean, Tim-ek web-aren parte diren ideiak garatu zituen. Break eta bere taldeak HTML, HTTP eta URL siglak asmatu zituzten. Bere proiektuak aurrera eramateko, Tim Berners-Lee-k hipertestua eta Interneten komunikazioen protokoloa konbinatu zituen informazioa aurkitzeko metodo berri bat sortuz.

Egindako lan guztiagatik titulu eta ohore asko jaso ditu: Bere izena duen konferentzietarako gela bat, grado honoris bat, Royal Society-ren barruan sartzea, Príncipe de Asturias saria, Tecnología del milenio saria, Orden del mérito saria, eta birritan Doctor Honoris Causa gradua, bi unibertsitatetan.

Iturriak:

   Tim Berners-Lee. Wikipedia, entziklopedia askea. 2009ko urriaren 7an hemendik bildua:

http://es.wikipedia.org/wiki/Tim_Berners-Lee

   El Mundo egunkaria. 2009ko urriaren  7an, hemendik bildua:

http://www.elmundo.es/navegante/personajes/bernerslee.html

La enciclopedia francesa

La enciclopedia francesa es un conjunto de 17 volúmenes editados por Denis Diderot y Jean d’Alembert. El objetivo de esta enciclopedia era difundir las ideas de la ilustración francesa. Es considerada una de las obras más grandes del siglo XVIII no sólo por ser la primera enciclopedia francesa, sino porque contiene los principales conocimientos de la época.

El primer volumen se creó en 1751, se suspendió, publicación en 1752 después de crearse el segundo volumen y en 1759 d’Alembert abandona el proyecto, cuando ya llevaban publicados siete volúmenes. Diderot publicó otros diez volúmenes él solo. También escribió cuatro índices, y más adelante cuatro volúmenes de índices.

La enciclopedia pretendía hacer un inventario de lo conocido y examinarlo todo. No contenía nada anticuado, todo en ella estaba en acción y vivo.

La enciclopedia pertenecía a un movimiento general que exaltaba y dignificaba las artes mecánicas que ignoraban los pensadores a los que sólo la especulación les gustaba.  

Referencias:

• L’Encyclopédie. Wikipedia, la enciclopedia libre. 23 de septiembre de 2009, 10:19, sacado de:

http://es.wikipedia.org/wiki/L’Encyclop%C3%A9die

• La enciclopedia, diccionario razonado de las ciencias, las artes y los oficios. 23 de septiembre de 2009, 10:23, sacado de:

http://thales.cica.es/rd/Recursos/rd99/ed99-0257-01/enciclo.html

Galdera-erantzun sistemak (Q.3)

Galdera-erantzun sistemak informazioaren hustuketabat dira.

World Wide Web bezalako zenbait dokumentu jakin igortzen ditugunean sisteman, sistema prest dago hizkuntza naturalean erantzun bat emateko. Hauek beste sistemek baino teknika konplexuagoak erabiltzen dituzte, hizkuntza naturalaren prozesamenduari lotuta daudenak.

Eremu itxietan sistema honek bat egiten du alor baten menpean egindako galderarekin eta errazagoa izaten da lana.

Eremu zabaletan, galdera-erantzun sistemek ontologia orokorren inguruan planteatutako galderekin egiten dute bat. Bestalde, sistema hauek datu gehiago eskaintzen dituzte hauetatik erantzunak lortzeko.

Gaur egungo galdera-erantzun sistemak oinarrian hizkuntza natural eta adituen arteko loturak ziren, arlo jakin batzuetara lotuta zeudelarik.

Iturriak:

Galdera-erantzun sistemak. Wikipedia, entziklopedia librea. 2009ko irailaren 09an, 11:08

http://eu.wikipedia.org/wiki/Galdera-erantzun_sistemak